Podział majątku po rozwodzie

Rozwód powoduje ustanie wspólności majątkowej, która z mocy prawa powstaje z chwilą zawarcia związku małżeńskiego. Jeżeli między mężem a żoną nie została ustanowiona rozdzielność majątkowa w czasie trwania małżeństwa, byli już małżonkowie powinni uregulować swoje stosunki majątkowe, korzystając z przewidzianych prawem rozwiązań. Obecnie przepisy dopuszczają sądowy i pozasądowy podział majątku wspólnego małżonków. Jakie są różnice pomiędzy umownym a sądowym podziałem majątku? Jak przebiega podział majątku po rozwodzie? Czy mąż albo żona mogą posiadać majątek osobisty? W jaki sposób ustala się wysokość majątku wspólnego małżonków?

Co będziemy dzielić? Majątek wspólny małżonków

Sąd orzeka rozwód, gdy między małżonkami wystąpił zupełny i trwały rozpad pożycia. Oznacza to, że wspólność majątkowa, która powstała z chwilą zawarcia małżeństwa ulega rozwiązaniu a wszystkie dotychczas zgromadzone dobra przez małżonków w trakcie trwania ich związku, muszą być podzielone między żonę i męża, o ile małżonkowie nie zawarli umowy majątkowej małżeńskiej.

W skład majątku wspólnego małżonków należy zaliczyć mienie nabyte w trakcie istnienia małżeństwa jak dom czy samochód, ale również wynagrodzenie za pracę każdego z małżonków, dochody z tytułu najmu lub dzierżawy oraz środki znajdujące się na różnego rodzaju rachunkach funduszy emerytalnych.

Co nie wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?

Każdy z małżonków dysponuje osobistym majątkiem, który nie jest zaliczany do majątku wspólnego, a co za tym idzie nie może być podzielony po rozwodzie. Zgodnie z obowiązującymi przepisami do majątku osobistego każdego z małżonków wchodzą:

• ograniczone prawa rzeczowe takie jak służebność,
• przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem związku małżeńskiego,
• dobra nabyte w drodze dziedziczenia,
• rzeczy służące do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków jak np. okulary lub ubrania,
• dobra otrzymane za osobiste osiągnięcia,
• dobra uzyskane w zamian za składniki majątku osobistego,
• prawa autorskie oraz prawa własności przemysłowej.

Jak możemy podzielić majątek wspólny?

Majątek wspólny małżonków co do zasady można podzielić dopiero po uprawomocnieniu się orzeczenia rozwodowego. Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje jednak pewien wyjątek od tej zasady, mianowicie sąd już w samym wyroku rozwodowym, na wniosek jednego z małżonków, może dokonać rozdziału majątku wspólnego. Jest to jednak rzadko stosowana praktyka, gdyż powoduje znaczne przedłużenie się postępowania rozwodowego. Generalnie istnieją dwa warianty podziału majątku wspólnego małżonków po rozwodzie:  umowny podział majątku oraz sądowy podział majątku wspólnego.

Umowny podział majątku po rozwodzie jest możliwy jedynie, gdy byli małżonkowie, osiągną pewien konsensus co do rozdzielenia pomiędzy siebie poszczególnych przedmiotów majątkowych. Umowa między rozwodnikami może obejmować ich cały majątek lub jego część. Ponadto, jeżeli w skład dzielonego majątku wchodzi nieruchomość, umowa obligatoryjnie powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Jeżeli zamierzamy dokonać podziału majątku wspólnego w kancelarii notarialnej musimy posiadać:

• aktualne dokumenty poświadczające tożsamość każdego z małżonków,
• odpis mającego moc prawną orzeczenia rozwodowego,
• faktury, paragony, umowy, dzięki którym można stwierdzić prawo własności pojedynczych części składowych majątku wspólnego.

Sądowy podział majątku wspólnego ma miejsce jeżeli byli małżonkowie nie są w stanie uzgodnić, jak ostatecznie będzie wyglądał podział ich wspólnego majątku. Co do zasady sprawę rozpatruje sąd rejonowy, w którego właściwości znajduje się przedmiot sporu.

Proces sądowego podziału majątku wspólnego może być czasochłonny i skomplikowany zwłaszcza, jeśli w trakcie trwania małżeństwa dokonano licznych operacji finansowych lub gdy mąż, albo żona prowadzili własną działalność gospodarczą. W takiej sytuacji warto rozważyć skorzystanie z usług adwokata.

Jak można podzielić wspólny majątek?

Istnieje kilka metod rozdzielenia wspólnego majątku. W zależności od indywidualnych preferencji eksmałżonków ze współwłasności można wyjść poprzez spieniężenie całego majątku, a następnie podzielenie się pieniędzmi lub poprzez podział poszczególnych składników majątkowych między męża i żonę. Można również ustalić, że jedno z małżonków staje się właścicielem danej rzeczy np. samochodu, ale w zamian musi spłacić część, która przypada drugiemu współmałżonkowi, np. mąż zostaje wyłącznym właścicielem samochodu, a w zamian ma obowiązek wypłacić żonie równowartość jej udziału.

Jak złożyć wniosek o podział majątku wspólnego?

We wniosku o podział majątku po rozwodzie powinno wskazać się strony postępowania, całkowitą wartość przedmiotu sporu i uzasadnienie, a także precyzyjnie opisać poszczególne składniki majątku wspólnego. Do wniosku o podział majątku po rozwodzie należy dołączyć wyrok rozwodowy, a jeżeli podział majątku obejmuje również nieruchomość, obowiązkowo należy dołączyć odpis z księgi wieczystej. 

Wniosek o podział majątku wspólnego składamy do właściwego miejscowo i rzeczowo sądu. Opłata sądowa za złożenie wniosku wynosi 1000 zł. Jeżeli wniosek zawiera zgodny plan podziału majątku wspólnego, opłata wynosi 300 zł.

Domniemywa się, że w chwili uprawomocnienia się wyroku rozwodowego majątek wspólny byłych już małżonków jest równy tzn. zarówno mąż, jak i żona mają jednakowe udziały. Jeżeli jeden z małżonków uważa, że przyczynił się bardziej do powstania wspólnego dorobku, może wnioskować o ustalenie udziałów we wspólnym majątku z uwzględnieniem jego osobistego wkładu. Strona, która domaga się ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, musi przedstawić odpowiednie dowody, które potwierdzą jej żądania.

Jak ustalić wysokość majątku wspólnego?

Ustalenie składu i wartości majątku wspólnego rozwodników należy do obowiązku sądu. Do majątku wspólnego należą wszystkie przedmioty majątkowe, które były własnością eksmałżonków do momentu orzeczenia rozwodu, natomiast ich wartość określana jest w chwili podziału majątku według cen rynkowych. Sąd, jeżeli zaistnieje taka potrzeba, może powołać biegłego, który pomoże oszacować wartość majątku wspólnego.

Jakie kryteria stosuje sąd przy podziale majątku?

Może zdarzyć się sytuacja, gdy mąż albo żona po ustaniu wspólności majątkowej popadnie w kłopoty finansowe lub poważnie zachoruje, wtedy sędzia może zdecydować, żeby przyznać większy ułamek wspólnego mienia stronie znajdującej się w gorszym położeniu. Sąd wydając postanowienie o podziale majątku, weźmie pod uwagę m.in.:

• sytuację rodzinną byłych małżonków w szczególności kwestie wychowania wspólnych dzieci,

• sytuację życiową zarówno męża, jak i żony,
• okres trwania ich związku.

Czy możliwy jest podział majątku bez rozwodu?

Ustawodawca przewidział sytuację, gdy możliwy jest podział majątku małżonków w chwili trwania wspólności majątkowej przed rozwodem, a także bez konieczności orzekania rozwodu. Z mocy prawa małżeńska wspólność majątkowa wygasa, jeśli:

• nastąpi ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków,
• wobec męża lub żony zostanie ogłoszona upadłość,
• pomiędzy mężem a żoną sąd orzeknie separację,
• mąż z żoną podpiszą umowę o rozdzielności majątkowej,
• zostanie ustanowiona sądowna rozdzielności majątkowa lub małżonkowie zawrą umowę majątkową małżeńską na podstawie, której ustanowią ustrój rozdzielności majątkowej.

Intercyza — małżeńska umowa dotycząca podziału majątku

Jednym ze sposobów podziału majątku wspólnego przed zapadnięciem wyroku rozwodowego jest ustanowienie rozdzielności majątkowej pomiędzy mężem a żoną. Może tego dokonać właściwy sąd, wydając stosowne orzeczenie lub mąż z żoną podpisując tzw. intercyzę.

Umowa majątkowa małżeńska może być zawarta u notariusza i obowiązkowo musi mieć formę aktu notarialnego. Małżonkowie mogą ją podpisać, tylko gdy jednomyślnie zgadzają się co do podziału wspólnego majątku. Z chwilą podpisania intercyzy każdy z małżonków posiada własny majątek osobisty a dobra, które wypracowali wspólnie, dzieli się na równe części, chyba że postanowiono inaczej.

Intercyzą można również powiększyć majątek wspólny małżonków o przedmioty majątkowe osobiste otrzymane np. w drodze dziedziczenia lub darowizny. Jest ona tańszą i mniej czasochłonną formą ustanowienia rozdzielności majątkowej niż sądowy podział majątku wspólnego.

Decydując się na umowną rozdzielność majątkową, małżonkowie uzyskują swobodę w gospodarowaniu osobistym majątkiem, 

Podsumowanie

Polubowny podział majątku wspólnego jest zdecydowanie szybszą metodą niż jej sądowy odpowiednik. Mogą z niej skorzystać byli małżonkowie, pod warunkiem że porozumieli się w sprawie podziału dotychczas zgromadzonego mienia. Każda sprawa tego typu jest unikalna i należy ją indywidualnie rozpatrzyć. Niedbale przeprowadzony proces podziału majątku wspólnego małżonków może spowodować negatywne konsekwencje zarówno dla męża, jak i żony. Aby podział wspólnego dorobku przebiegł sprawnie i był satysfakcjonujący dla obu stron, należy skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika.